ترس در کودکان | معرفی + درمان از زبان برجسته ترین رواشناسان دنیا!
ترس، یکی از واکنش‌های همه انسان‌ها در برخورد و مواجه شدن با شرایط مختلف زندگی است. در این بین، علاوه بر ما بزرگترها، کودکان هم ممکن است با این حس منفی، دست و پنجه نرم کنند و آسیب ببینند. معمولاً این کوچولوهای دوست داشتنی در سنین مختلف کودکی، ترس‌های مختلفی را تجربه می‌کنند که علاوه بر درونشان، اعتماد به نفسشان هم تحت تأثیر قرار می‌گیرد. برخی از این ترس‌ها، تنها به دوره کودکی اختصاص دارد و با بزرگ شدن، از بین می‌رود، اما برخی دیگر اگر درمان نشوند در وجود دلبندتان ریشه ای می‌شود و ممکن است سال‌ها، گزیبان گیر تأثیرات منفی آن شود.
از این رو، اگر کودکی دارید که با ترس مواجه است و یا به‌طور کلی می‌خواهید در رابطه با ترس در کودکان، اطلاعاتی کسب کنید، جای درستی را برای خواندن انتخاب کرده‌اید. قصه گو اینجاست تا همه آنچه باید درباره ترس در دوران کودکی بدانید، در اختیارتان بگذارد.
انواع ترس در کودکان
ترس‌های کودکان دارای شکل‌های مختلفی است که هرکدام از آنها، در سنی خاص خودشان را بروز می‌دهند. از این رو، در ادامه به صورت تفکیک شده برای سنین مختلف، با انواع ترس در کودکان آشنا می‌شوید:
کودکی 2 ساله و یا کوچکتر دارید؟ پس بخوانید:
انواع ترس در کودکان که سنشان کمتر از 2 سال است، شامل موارد زیر می‌شود:
ترس از افراد غریبه
شاید قبول این موضوع کمی برایتان سخت باشد، اما حتی نوزادان هم مادر و پدرشان را می‌شناسند و نسبت به آنها، رفتار بهتری دارند تا غریبه ها! این ترس معمولاً در همه نوزادان وجود دارد، اما در 6 تا 8 ماهگی به اوج خود می‌رسد.
برخی از روانشناسان معتقدند که این ترس که از آن با عنوان "اضطراب جدایی" یاد می‌شود، آنقدرها هم بد نیست؛ چرا که به کودک کمک می‌کند زمانی که به راه افتاد، زیاد از پدر و مادرش فاصله نگیرد.
در نظر داشته باشید، این ترس معمولاً تا رسیدن به سن 2 سالگی از بین می‌رود؛ با این وجود، هنوز هم ممکن است آثاری از آن به چشم بخورد و کودک با وجود غریبه‌ها، احساس راحتی نکند.
ترس از صداهای بلند و ناشناخته
این را همیشه به یاد داشته باشید که اگر فرزندتان زیر 2 سال سن دارد، با موجودی رو به رو هستید که حواس پنجگانه اش به خوبی رشد نکرده‌است و دربرابر هر چیز شدید واکنش نشان می‌دهد.
یکی از آنها، صداهای بلندی است که شاید برای شما طبیعی باشد، اما دلبندتان را آزرده خاطر می‌کند. به عنوان مثال، کودکان معمولاً با شنیدن صدای آژیر ماشین، رعد و برق، سیفون توالت و … شروع به گریه کردن می‌کنند و نوعی ترس در آنها ایجاد می‌شود.
راه‌های کاهش ترس در کودکان زیر 2 سال
و اما، اکنون با انواع ترس در کودکان با سن کمتر از 2 سال آشنا شدید، پس راه حل چیست؟ در واقع برای درمان این نوع ترس‌ها در کودک چه کنیم و چگونه به او آرامش بدهیم؟
فراموش نکنید نوزادی تا 2 سالگی، دنیای سرشار از عشق و امنیت برای کودک است. او در این سصن در حال تشکیل یک وابستگی امن به شما است و همواره نیاز دارد تا بداند در کنارش هستید و از او محافظت می‌کنید.
از بهترین کارهایی که می‌توانید برای کاهش ترس در کودکان انجام دهید آن است که برنامه مرتب و منظمی برای زندگی او داشته باشید. همچنین اجازه ندهید افراد زیادی با او ملاقات کنند و درونش را بهم بریزند.
اگر در شرایط ترس قرار گرفت، به سرعت او را در آغوش بگیرید، نوازش کنید و به او بگویید که در کنارش هستید و او را تنها نمی‌گذارید. در چنین شرایطی همچنین می‌توانید با صدای آرام برایش آواز بخوانید و حس اعتماد و حمایت بیشتری به او بدهید.
از دیگر کارهایی که برای درمان انواع ترس در کودکان با این سن می‌توانید بردارید آن است که اگر قرار است اتفاق خاصی بیفتد، به عنوان مثال صدای بلندی بشنود، از قبل به او گوشزد کنید و اجازه دهید از قبل بداند که جایش امن است.
کودکی با سن 3 تا 4 سال دارید؟ پس بخوانید …
معمولاً در سنین 3 تا 4 سالگی، کودکان دوره پیش دبستانی را طی می‌کنند و در این دوره هم، ممکن است با ترس‌هایی مواجه شوند. ترس‌ها و احساسات منفی از قبیل:
ترس از تاریکی
ترس از تاریکی، یکی از آن احساسات منفی است که جدید نیست و زاید با آن رو به رو شده‌اید. همچنین ممکن است خود شما هم در بخشی از روزهای کودکی تان آن را تجربه کرده باشید. کودکان معمولاً در سنین پیش دبستانی ترس از تاریکی شان به اوج خود می‌رسد و حتی از سایه خودش هم بترسد!
او در تمامی لحظات که محیط تاریک است سعی در بازرسی اطرافش دارد و از آنجایی که چیزی نمی‌بیند، بیشتر می‌ترسد. در این بین، قوه تخیل کودک هم حسابی فعال شده و با دیدن کوچکترین چیزها، آنها را حیواناتی درنده یا هیولاهای خیالالی، تلقی می‌کند. اگر با ترس در کودکان از تاریکی رو به رو شدید، با توجه به آنکه برایتان شاید قابل درک نیست، رفتار بدی نشان ندهید و به او حق بدهید که استرس زیادی را تحمل می‌کند.
ترس از حیوانات
کودکان معمولاً در سنین پایین، ترس زیادی از حیوانات دارند! البته بااین ترس، قوه تخیل هم روی کار می‌آید و شدت آن را چندین و چند برابر می‌کند. به عنوان مثال آنها فکر می‌کنند حیوان با دندان‌هایش قرار است به او آسیب بزند، چشم‌هایش را لیس بزند و از قبیل فکرها! این خیال پردازی‌ها تا جایی می‌تواند ادامه داشته باشد که کودکان حتی نسبت به گربه‌ها و سگ‌های بی‌آزار هم واکنش ترس نشان می‌دهند.
ترس از تغییر
اگر کودکی دارید که دوران پیش دبستانی اش را طی می‌کند، باید این را بدانید که یکی از انواع ترس در کودکان در این سن، ترس از تغییر است. در این دوره شیرین، کودک تلاش زیادی برای درک محیط اطرافش می‌کند و می‌خواهد به سازوکار آن پی ببرد. بنابراین، نوع گذشتن روزمره برای آنها بسیار اهمیت است و اگر تغییری در آن ببینند، نوعی ترس به سراغشان می‌آید. به عنوان مثال اگر چیدمان خانه تان را عوض کنید، نوع رفتارتان را با او عوض کنید، حتی ظاهرتان را هم تغییر دهید، ممکن است با واکنش‌هایی ناخوشایند از طرف کودکتان، مواجه شوید.
راه‌های کاهش ترس در کودکان 3 تا 4 سال
یکی از مهمترین دلایلی که باعث ترس در کودکان پیش دبستانی می‌شود، ورود او به دنیای ناشناخته‌ها است. قسمتی از این ترس مربوط به تجربیات قبلی و بخشی دیگر از آن به تخیلات او برمیگردد. شما به عنوان والدین، باید این موضوع را درک کنید که برای فرزندتان تشخیص تفاوت بین واقعیت و آنچه در احساسات و تخیلاتش می‌گذرد، کار راحتی نیست! از این رو نه تنها او را در شرایطی قرار ندهید که احساس ترس کند، بلکه حامی بودنتان را به او نشان دهید و تلاش کنید به صورت غیر مستقیم، آن ترس را برطرف کنید.
به عنوان مثال اگر سگی به کودکتان نزدیک می‌شود و او احساس ترس می‌کند، سعی نکنید که او را از محیط دور کنید یا بالعکس زیادی با او همدلی کنید! باید تعادل ایجاد کنید. در چنین شرایطی درباره مهربانی سگ‌ها با آنها صحبت کنید و اجازه دهید آن حیوان دور و ور خودتان بیاید و او با چشم ببیند که با شما کاری ندارد. همچنین به او بگویید که ترس او کاملاً طبیعی است، او را درک می‌کنید؛ چرا که به او کمک می‌کنید با این حرف‌ها، احساس امنیت بیشتری بکند و خودش را بابت این ترس، سرزنش نکند.
کودکتان 5 تا 6 سال سن دارد؟ پس بخوانید …
با گذر از دوران نوزادی و خردسالی، به سنین مدرسه و چالش‌های آن می‌رسیم. یکی از چالش‌های این سن، ترس‌هایی است که برای کودک به وجود می‌آید و با انواع آنها دست و پنجه نرم می‌کند. اگر کودکی مدرسه ای در خانه دارید، انواع زیر می‌تواند یکی از حالت‌های درونی او باشد:
ترس از مدرسه و معلم
ترس از مدرسه و معلم یکی از شایع‌ترین احساسات کودکان است! مدرسه محیطی جدیدی برای همه است و یک روزی ما هم در این دنیای ناشناخته قرار گرفته‌ایم. از آنجایی که کودک قوانین و انتظارات این محیط را به خوبی نمی‌داند، استرس و ترس جزو اولین احساساتی است که در آنجا تجربه می‌کند. به عنوان مثال، اگر معلم با دیگر دانش آموزان رفتار خوبی نشان ندهد، ممکن است برایشن ترس ایجاد شود که با او هم چنین رفتاری شود یا تنبیه شوند.
ترس از خواب‌های شبانه
در دوران کودکی و به خصوص در ارتباط با دوست‌های مدرسه، افسانه‌ها، شاخ‌ها، پری‌ها و … برای کودکان بسیارپررنگ می‌شوند؛ از این رو احتمالاً خواب آنها هم تحت تأثیر قرار بگیرد. کودکان نمی‌توانند غیرواقعی بودن خواب‌ها را با اعماق وجودشان درک کنند؛ بنابراین ممکن است چیزهایی را در خوا ببینند که برایشان ترس ایجاد کند و حتی به مدت چند روز در این حس و حال باقی بمانند! در نظر داشته باشید تشخیص ندادن واقعیت اصلاً موضوع بدی نیست و به عنوان یکی از ساز و کارهای طبیعی مغز شناخته می‌شود و هیچ گونه جای نگرانی نیست! در واقع، به همین دلیل است که کودک به بازی‌ها علاقه نشان می‌دهد و این موضوع تا سنین نوجوانی ادامه دارد.
ترس از آسیب دیدن و بیمار شدن
اگر کودکتان در حال سپری کردن دوران مدرسه است، حتماً شما هم در گذشته روزهایی را تجربه کرده‌اید که دلبندتان آسیب دیده باشد و تنها با زدن بوسه ای بر روی محل آسیب، او را درمان کرده باشید! متأسفانه دیگر چنین راهکارهایی در سنین مدرسه جوابگو نیست؛ چرا که کودکان در این سن به شناخت بسیار بهتر و بیشتری نسبت به محیط اطراف می‌رسند و ترس از وقوع حوادث در آنها بسیار بیشتر بروز می‌کند. همچنین در این سن، کودکان حافظه قوی دارند و آخرین بیماری خا آسیب‌هایشان را یاد نبرده‌اند. همین موضوع می‌تواند به تشدید ترس در آنها، کمک زیادی بکند.
راه‌های کاهش ترس در کودکان پیش‌دبستانی
برای کمک به درمان ترس در کودکان که در سنین مدرسه هستند، دیگر تنها همدلی کردن کافی نیست! در دوران مدرسه معمولاً نیاز است در کنار آنکه حمایت خودتان را نشان می‌دهید، واقعیت را هم برای او توضیح دهید و روراست باشید. به عنوان مثال به او بگویید که خواب‌ها گافی ممکن است بد باشند و ما را آزرده خاطر کنند، اما تنها یک خواب هستند و براساس واقعیت چیده نشده‌اند! همچنین این موضوع را همیشه به یاد داشته باشید که برای او گوش شنوای خوبی باشید. اگر احساسات کودک برایتان قابل درک نیست و حتی خنده دار است، به او نگویید "هیچی نیست"!. با این حرف به او نشان می‌دهید احساساتش اشتباه است و او سعی می‌کند خودش را سرکوب کند.
یکی از روش‌های درمانی برای کودکان در سنین دبستانی آن است که از او بخواهید پیش از خواب، روی کاغذی 4 در نقاشی کند. روی هر کدام از آن درها، یکی از موضوعات مورد علاقه اش را بکشد. به عنوان مثال می‌تواند باربی، خوردنی‌ها، ماشین‌های بازی، بازی فکری و … را نقاشی کند. سپس پیش از خواب، یکی از آن درها را انتخاب کند، به آن فکر کند، در ذهنش واردش شود و تا زمانی که به خواب نرفته‌است غرق رؤیای جذاب آن شود.
کودکتان بیش از 7 سال سن دارد؟ پس بخوانید …
بعد از 7 سالگی، دیگر آگاهی کودک بسیار بیشتر شده و ترس‌های او، موضوعات واقعی تری را شامل می‌شود. موضوعاتی از قبیل:
ترس از مرگ شما
با بزرگ‌تر شدن کودکان، آنها مرگ را به خوبی درک می‌کنند و هرچه بیشتر می‌گذرد، سوالاتشان رد این باره بیشتر می‌شود. آنها کم‌کم می‌فهمند که شما به عنوان پدر و مادرشان، خدا نیستید و روزی احتمال از دست رفتن شما هم وجود دارد.
برخی از کودکان این تجربه را به صورت واقعی لمس کرده‌اند و ترس بسیار زیادی دارند. این کودکان نیاز به حمایت بیشتری دارند و باید برای درمان ترس آنها، هرچه سریعتر اقدام کنید.
ترس از ترسناک ها!
ممکن است با گذر از سنین پایین‌تر، کودک هنوز ترس‌هایی را در وجودش داشته باشد. در واقع بهتر است بگوییم، قوه تخیل او هنوز خاموش نشده‌است و می‌توانید از چیزهایی بترسد.
راه‌های کاهش ترس در کودکان مدرسه‌ای
بهترین کاری که می‌توانید در این سن برای کمک به کودکتان انجام دهید آن است که حقیقت را به او توضیح دهید. او در سنی قرار دارد که به راحتی می‌تواند درک کند و حرف شما را قبول کند. به عنوان مثال اگر کودکتان از طوفان و یا وضعیت بد آب و هوای ترسیده‌است، به او توضیحات لازم را بدهید. حواستان را جمع کنید هیچوقت به کودک دروغ نگویید؛ چرا که او همه چیز را می‌داند و اگر حقیقت ترس‌هایش را از جای دیگری بشنود، نسبت به حرف‌های شما بی‌اعتماد خواهد شد.
و در نهایت … این هم از ترس در کودکان!
در این مطلب تلاش کردیم ترس‌های سنین مختلف کودکی را به همراه راه حل‌هایشان مورد بررسی قرار دهیم. سپاسگزاریم که وقت ارزشمندتان را برای خواندن این مطلب، صرف کردید. اگر سؤال و یا تجربه ای از ترس در کودکان دارید، در بخش نظرات با ما و دیگر خوانندگان مجله قصه گو به اشتراک بگذارید.